Coccidiose wordt veroorzaakt door parasitaire eencelligen van het geslacht Eimeria. Er zijn verschillende soorten Eimeria. Een heel beruchte is Eimeria necatrix. Deze parasiet, die zich vooral in het midden en aan het eind van de dunne darm bevindt, zorgt voor veel ziekteverschijnselen en sterfte onder leghennen en vleeskuiken-vermeerderingsdieren. “Gerichte vaccinatie kan de schade helpen beperken’, vertelt Luis Pantoja , Regional Technical Manager van HIPRA. Zijn collega Patrick de Jong vertelt hoe leghennen en vleeskuiken-vermeerderingsdieren kunnen worden gevaccineerd tegen coccidiose.
Eimeria necatrix zorgt voor ziekte en schade die voortkomt uit beschadiging van de darmen. De ernst van de beschadiging wordt vaak beoordeeld door de darmen te scoren. Johnson & Reid, ontwikkelden in 1970 een scoringssysteem dat werkt met vier niveaus van letsel. Aan de hand van foto’s laat Luis Pantoja verschillende scores zien.
Score 0:
Geen zichtbare afwijkingen aan de darm. Het dier is op dat moment waarschijnlijk niet besmet.
Score 1:
Lichte beschadigingen of milde verdikking van de darmwand, met soms rode verkleuring. Meestal zie je geen duidelijke symptomen.
Score 2:
Matige verdikking van de darm, met kleine bloedingen en soms slijmerige of licht bloederige darminhoud. De dieren kunnen verminderde voeropname en daaruit voortkomend groeivertraging tonen.
Score 3:
Ernstige verdikking en ontsteking van de darmwand, met duidelijke bloedingen en weefselsterfte. De darminhoud is donkerrood tot bruin en heeft een onaangename geur. Deze score gaat gepaard met productieverlies en verhoogde sterfte.
Score 4:
Zeer ernstige schade, met uitgebreide inwendige bloedingen, weefselsterfte en soms perforatie van de darm. Zonder behandeling is de sterfte zeer hoog.
Vaccineren heeft duidelijk effect
Coccidiose-vaccinatie is volgens Luis Pantoja een effectief middel om schade door E. Necatrix te voorkomen. Hij laat de resultaten zien van een proef met een controlegroep en met twee groepen die ieder met een verschillend vaccin werden gevaccineerd tegen coccidiose. De groepen bevatten ieder 70 Hy-Line commerciële leghennen. Het vaccin werd op dag 1 oraal toegediend. Op drie weken leeftijd en op 20 weken leeftijd werden de hennen blootgesteld aan E. necratix. Zes dagen na de blootstelling werden hennen uit alle groepen onderzocht en gescoord. Het blijkt dat gevaccineerde hennen na de eerste blootstelling duidelijk minder darmletsels hadden dan de controlegroep en dat de aard van de letsels kleiner was. Na blootstelling op 20 weken had één van de gevaccineerde groepen zelfs voor het grootste gedeelte score 0 en voor het andere deel slechts score 1.
De hennen werden 22 weken gevolgd. De totale sterfte van de gevaccineerde dieren (respectievelijk 2,85 procent en 4,28 procent) lag een stuk lager dan die van de controlegroep (5,71 procent). Gevaccineerde dieren waren ook zwaarder dan niet-gevaccineerde dieren.
De conclusie van Luis Pantoja is dat schade door Eimeria necatrix met gerichte vaccinatie onder controle te houden is. Het maakt daarbij uit welk vaccin je kiest.
Vaccineren van leghennen tegen coccidiose
Hoe kun je vaccineren tegen coccidiose en waar moet je op letten? Technical service dierenarts Patrick de Jong van HIPRA geeft tips voor coccidiose-vaccinatie bij leghennen, vleeskuiken vermeerderingsdieren en vleeskuikens.
“In de legsector is enten met een spray standaard. Dit kan met een grove spray over de kuikens, het kan met de oogdruppelmethode, maar ook enten met een grove druppel over het voer kan goed werken. Dit laatste blijkt uit onderzoek van het Poultry Research & Innovation Centre van Gerwin Bouwhuis”, vertelt De Jong. Belangrijk bij vaccineren via het voer is dat de hennen hongerig zijn en meteen het gesprayde voer opnemen. Vaccineren via het voer kan ook door een vaccin door het voer te mengen. “Sommige pluimveehouders doen dit met behulp van een betonmolen en dat werkt goed”, aldus De Jong.
Vaccinatie gebeurt op de broederij of het opfokbedrijf. Hier kunnen de kuikens gesprayed worden met behulp van bijvoorbeeld de Hiprasprayvaccinatiemachine. Deze is geschikt voor vaccins van alle merken. Op het opfokbedrijf kan gesprayed worden als de kuikens in de kratjes zitten. Belangrijk is dat dan elk kuiken goed geraakt wordt. Enten kan ook in de afdeling, maar als je niet oppast ben je dan meer strooisel aan het enten dan hennen.
Drinkwatervaccinatie op het opfokbedrijf kan ook. Daarbij is het belangrijk welke nippel je hebt. “Bij sommige nippels kunnen oöcysten, die aan de onderkant van de drinklijn liggen, niet door de nippel komen en worden opgenomen door de kuikens. Dan ent je niet goed. In dat geval kun je via watertorens enten.
Pluimveehouders kunnen ook nog kiezen voor oogdruppelvaccinatie of vaccinatie met een orale druppel. Dit is arbeidsintensief, maar wel heel betrouwbaar.
Tekst: Gerben Hofman
Beeld: Gert van Santen
